Tác giả: Tô Hoài
Nhà xuất bản: Đà Nẵng
Giá bìa:32,500
Giá bán:32,500
Năm xuất bản: Quý IV / 2006

Nội dung tác phẩm không vẽ lại diện mạo của cuộc cải cách, mà đi sâu vào khía cạnh con - người, thế cuộc, qua những nét sinh hoạt, tác vụ xoay quanh họ. Do có độ lùi cần thiết, tác giả đã nhận chân những nét bản năng, ấu trĩ, kể cả những sai lầm, tội lỗi của những con người cụ thể (mà họ còn chưa ý thức được), ở đội công tác cụ thể, trong bối cảnh nhận thức chung ở các vùng miền, nhất là nông thôn, vùng sâu xa còn nhiều yếu kém. Thậm chí có những chỗ u tối, "sinh hoạt như gà".

Tô Hoài vốn nổi tiếng với mảng đề tài tự truyện, song trong cuốn truyện được xuất bản lần này (khi tác giả đã bước vào độ tuổi bát thập) không để người ta cái thỏa mãn chờ đợi đáp án cho câu hỏi: Có bao nhiêu phần trăm sự thật ở đây?
Yếu tố sự thật vẫn còn ấn sâu trong tâm thức của tác giả, sau cái cười "váng" và lời tâm sự giản dị: "Tôi là người trong cuộc. Nếu không muốn viết thì không biết 50 năm sau lớp trẻ sẽ hình dung cải cách ruộng đất như thế nào...". Hình như, câu trả lời vẫn chưa đủ, sau khi gấp sách lại, người đọc vẫn còn muốn tìm kiếm cái gì đó nhiều hơn...
Nội dung tác phẩm không vẽ lại diện mạo của cuộc cải cách, mà đi sâu vào khía cạnh con - người, thế cuộc, qua những nét sinh hoạt, tác vụ xoay quanh họ. Do có độ lùi cần thiết, tác giả đã nhận chân những nét bản năng, ấu trĩ, kể cả những sai lầm, tội lỗi của những con người cụ thể (mà họ còn chưa ý thức được), ở đội công tác cụ thể, trong bối cảnh nhận thức chung ở các vùng miền, nhất là nông thôn, vùng sâu xa còn nhiều yếu kém. Thậm chí có những chỗ u tối, "sinh hoạt như gà". Các quan hệ cũ thì nhiều phần lạc hậu, những quan hệ mới chưa được xác lập rõ, còn những nhá nhem xấu - tốt, địch - ta, các anh đội - gia đình rễ chuỗi, nhiệm vụ - nhận thức, tình cảm - tội lỗi, địa chủ - hay không phải, người - ngợm... Một mảng tranh thời kỳ đầu cải cách khá sinh động, những bỡ ngỡ, sự nghèo khó, sự chất phác, mộc mạc, cả thô ráp, mù tối, lối sống chưa đạt tầm "tiểu nông", đôi phần hoang dã của con người được thể hiện qua cách dẫn chuyện lôi cuốn.
Kết quả, đội công tác ấy không hoàn thành nhiệm vụ, mắc những thiếu sót khuyết điểm, thậm chí có người sau này mắc tội lớn với nhân dân - đi cải cách mọi nhà, nhưng lại không "cải cách" chính mình! (ngay cả điều này họ cũng không hiểu nốt). Chính vì vậy, các cấp đã phải cử những đội khác tiếp tục sửa sai. Và ba con - người trong đội ấy trở nên Ba người khác, không còn được đi tiếp cùng đồng chí, đồng đội trên chặng đường tiếp theo của sự nghiệp cách mạng. Sự phân hóa, tha hóa cũng đã thực sự diễn ra theo hướng "bi kịch" cho chính những người trong đội công tác ấy, và cả những nạn nhân của họ (có thể tiếp tục nội hàm "bi kịch" này...). Có kẻ đã trốn lủi vào Nam, khoác lên tấm áo "chiêu hồi". Người thì thân phận "bèo dạt mây trôi" kể từ đó.